Organizata joqeveritare me bazë në Mitrovicën e Jugut, “Mundësia”, në tetor të vitit 2023 në bashkëpunim me pjesëtarët e komunitetit dhe organizatat e shoqërisë civile në Komunën e Mitrovicës organizuan vizita në dy lokacione të cilat janë subjekt i degradimit të rëndë mjedisor: në deponinë e vjetëruar ilegale në fshatin Gërmovë dhe në Shalë të Bajgorës.

Deponia ilegale e vjetëruar në Gërmovë: Një rrezik publik për shëndetin dhe mjedisin

Deponia ilegale në Gërmovë, të cilës, sipas banorëve i ka skaduar afati që në vitin 2015, është kthyer në një degradim mjedisor të përmasave të larta. Vëllimi i mbetjeve të grumbulluara tashmë ka arritur nivele kritike, duke shkaktuar një kundërmim të rëndë që përhapet në të gjithë zonën dhe që çdo ditë rritë rrezikun e ndonjë shpërthimi të sëmundjeve epidemike. Banorët dhe bizneset lokale po e kanë gjithnjë e më të vështirë të përballojnë këtë situatë duke theksuar nevojën urgjente për ndërhyrje. Banorët për vite me radhë kanë kërkuar nga institucionet lokale një zgjidhje rreth këtij problemi.

Nexhmedin Hajredini shprehu se jetesa në fshatrat pranë deponisë është bërë e padurueshme. Kushtet janë përkeqësuar ndjeshëm dhe se janë vërtet të shqetësuar për rreziqet shëndetësore që vijnë nga vëllimet e mbeturinave që qëndrojnë aty. Sipas këtij banori, rreziku i kësaj deponie vjen edhe nga ventilimi jo i rregullt i gazrave të akumuluara (metanit) në brendësi të mbeturinave dhe se kjo deponi edhe mund të eksplodojë dhe të përhap zjarr duke shkaktuar pasoja të rënda.

Shpyllëzimi dhe ndotja kërcënojnë Shalën e Bajgorës

Shala e Bajgorës, një aset i rëndësishëm i biodiversitetit të Kosovës, tani po përballet me efektet e dëmshme të vizitave turistike të kësaj pjese. Vizitat e shpeshta të qytetarëve gjatë fundjavës kanë rezultuar në ndotje të gjerë dhe prerje të paautorizuara të drunjve për ndezje të zjarrit dhe qëllime komerciale.

Murat Hoti, aktivist i komunitetit theksoi se degradimi i kësaj zone po ndodh shkaku i personave të pandërgjegjshëm të cilët e shfrytëzojnë këtë pjesë gjatë fundjavës dhe se pasojat e këtyre vizitave në Shalën e Bajgorës nuk janë vetëm mjedisore, por ndikojnë edhe në mirëqenien e komunitetit.

Pasojat e shpyllëzimit dhe ndotjes shtrihen shumë përtej degradimit të menjëhershëm mjedisor. Këto aktivitete prishin ekosistemet, duke çuar në erozion të tokës, humbjen e biodiversitetit dhe rrezikimin e cilësisë së ujit. Në rastin e Shalës së Bajgorës, habitati natyror është nën kërcënim serioz, duke kërkuar veprim urgjent.

Përfaqësues të OJQ-së për mbrojtje të mjedisit Ekovizioni në Podujevë dhe pjesëtarë të komuniteit gjatë muajit tetor, organizuan një vizitë të përbashkët në liqenin e Batllavës dhe në lumin Llap për të parë nga afër degradimet që po bëhen në këto dy zona natyrore si rezultat i shkarkimeve të vazhdueshme të ujërave të zeza të fshatrave përreth meqenëse nuk kanë sistem të kanalizimit.  

Liqeni i Batllavës në rrezik: ndotja e pakontrolluar nga kanalizimi rrezikon këtë resurs

Liqeni i Batllavës, i ndërtuar gjatë viteve të shtatëdhjeta si liqen artificial është burim i rëndësishëm i ujit të pijes për kryeqytetasit e Kosovës dhe qytetarët e komunës së  Podujevës të cilët pritet të kyçen së shpejti në ujësjellësin që do të furnizohet nga ky liqen. Përkundër që destinimi I tij kryesor është furnizimi me ujë të pijshëm, ai për një kohë të gjatë është subjekt i ndotjes nga shkarkimet e pakontrolluara të kanalizimit të fshatrave përreth tij. Gjatë vizitës, u  gjetën tuba të shumtë që shkarkonin ujërat e zeza të patrajtuara direkt në liqenin e Batllavës. Banorët vendas dhe aktivistë të ambientit theksuan urgjencën për veprime të shpejta institucionale për të funksionalizuar impiantin për trajtimin e ujërave të zeza, tashmë të ndërtuar pranë këtij liqeni, për të mbrojtur Liqenin e Batllavës nga dëmtimet e pakthyeshme.

Shkarkimi i ujërave të zeza dhe deponitë ilegale ngrenë shqetësime të mëdha për gjendjen e lumit Llap

Lumi Llap në lagjen "Stublla" ishte zona e dytë që u vizitua nga komuniteti, të cilët panë nga afër që gypi kryesor i kanalizimit të Podujevës shkarkohet në këtë lum. Përveç kësaj ndotje, brigjet e lumit janë të rrethuara me deponi ilegale. Kjo ndotje e dyfishtë, ka bërë që banorët e lagjes të ballafaqohen me erë të padurueshme, me fluks të insekteve dhe degradim të përgjithshëm të cilësisë së ujit, të cilat e bëjnë jetën e padurueshme. Për këtë arsye, ata u bënë thirrje urgjente institucioneve që të marrin masa për të adresuar shkaqet e kësaj ndotjeje, duke përfshirë funksionalizimin e impianteve për trajtim të ujërave të zeza dhe zbatimin e rreptë të ligjit kundër ndotësve.

Gjatë muajit tetor, si rezultat i një bashkëpunimi ndërmjet anëtarëve të komunitetit dhe organizatës POLIS në Lipjan janë identifikuar dhe  vizituar tri zona të degraduara mjedisore.

Lumi Gadime ndotës i tokave bujqësore përreth

Vizita e lumit Gadime ishte ndalesa e parë. Nga ajo që u pa ishte se uji i lumit kishte një nuancë të errët si rezultat i shkarkimit të ujërave të zeza nga fshatrat aty pranë. Përveç kundërmimit të rëndë, në sipërfaqe të lumit kishte sasi të konsiderueshme të  mbetjeve plastike dhe mbeturinave të tjera. Si rezultat i mbushjes së lumit me mbeturina dhe ujëra të zeza, ai vazhdimisht del nga brigjet e tij, duke përmbytur fusha të cilat dikur ishin përdorur për të mbjella. Sot për fermerët vendas, kultivimi në këto kushte të pavarofshme përbën një sfidë serioze.

Deponitë e mbeturinave rrezikojnë ndotjen e lumit Sitnica dhe tokat bujqësore

Vizitat pasuese u bënë në deponinë afër lumit Sitnica dhe deponinë ilegale të fshatit Rufc. Komuniteti theksoi se deponia pranë lumit Sitnica nuk i përmbush standardet e nevojshme, duke rritur rrezikun e kontaminimit të ujit aty pranë. Afërsia e kësaj deponie me tokat bujqësore intensifikon shqetësimet e banorëve, pasi rrezikon sigurinë e të mbjellave dhe të bagëtive të tyre dhe paraqet rrezik potencial për shëndetin publik.

Në fshatin Rufc, u identifikua një deponi e cila është ilegale dhe shfaq probleme të dukshme mjedisore. Mungesa e respektimit të standardeve dhe afërsia e saj me zonat jetike bujqësore përkeqëson shqetësimet në mesin e popullatës lokale.

Qytetarët aktiv të Gjakovës të udhëhequr nga OJQ Rrjeti Qeliza në tetor të viti 2023 kanë vizituar dy lokacione në Gjakovë që përballen me degradim të rëndë mjedisor. Gjendje shqetësuese u pa në parkun e Shkugëzës dhe në hapësirën publike pranë Kompleksit të ndërtesave "Haro".

Parku Shkugëza: Një Zonë e Peisazhit të Mbrojtur tani në rrezik

Parku i Shkugëzës, një zonë e cila përmban vlera të veçanta të biodiversitetit, e cila poashtu edhe ishte shpallur si një Zonë Peisazhi e Mbrojtur në vitin 2011 nga Instituti për Mbrojtjen e Mjedisit, tani po përballet me një krizë të rëndë mjedisore. Pavarësisht vlerave të veçanta të biodiversitetit dhe peisazhit, lumi brenda parkut është kthyer në një vendgrumbullim të llojeve të ndryshme të mbeturinave, duke lëshuar një erë të rëndë dhe duke paraqitur një pamje shqetësuese. Qytetarët ankohen për humbjen e specieve që dikur jetonin në lumë, duke kujtuar një kohë kur ata mund të notonin dhe peshkonin lirshëm.

Hyrja e parkut është e mbushur me venddepozitime të llojeve të ndryshme të mbeturinave, duke filluar nga mobilje të vjetra, mbetje ndërtimore e  mbeturinave të përditshme. Për më tepër, pylli brenda parkut, i cili duhet të jetë një strehë e biodiversitetit, tani është i mbushur me mbetje dhe dëshmitë e prerjes së drunjve janë të dukshme. Shqetësim i ngritur nga komuniteti është edhe menaxhimi joadekuat i ujërave të zeza të restoranteve që operojnë brenda parkut. Këto objekte funksionojnë me gropa septike që i akumulojnë ujërat e zeza, duke paraqitur një rrezik të konsiderueshëm për kontaminimin e burimeve nëntokësore të ujit në këtë zonë.

Neglizhimi i hapësirës publike tek kompleksi i ndërtesave "Haro""

Zona e dytë që është në fokus të komunitetit është hapësira publike ngjitur me ndërtesat e kompleksit banesor "Haro" brenda qytetit. Pranë këtij kompleksit, buzë lumit, gjendet një gropë e mbushur me mbeturina, e cila kundërmon dhe tregon neglizhencën e mirëmbajtjes së hapësirës publike.

Efektet e një neglizhence të tillë në zonat urbane mund të jenë të gjera, duke ndikuar në shëndetin dhe mirëqenien e banorëve dhe mjedisit. Trajtimi i këtyre çështjeve përmes menaxhimit të duhur të mbetjeve dhe angazhimit të komunitetit është thelbësor për rikthimin e vitalitetit të parkut dhe sigurimin e një mjedisi jetese më të shëndetshme.

Një grup i qytetarëve aktivë së bashku me organizatën Iniciativa Qytetare Skenderaj gjatë muajit tetor ishin në vizitë në dy lokacione të komunës që janë subjekt i ndotjes dhe degradimit të  mjedisit. Zonat e identifikuara përfshijnë deponinë e mbeturinave inerte pranë fushës sportive të Skenderajit dhe lumin "Klina" në fshatin Llaushë.

Deponia e mbeturinave inerte pranë fushës sportive

Ngjitur me një fushë sportive të frekuentuar nga të rinjtë, gjindet një vendgrumbullim i mbeturinave inerte që hudhen nga kompani të ndërtimit dhe qytetarë tjerë përbën një kërcënim për mjedisin dhe frekuentuesit e fushës. Gjatë vizitës qytetarët e  theksuan se ndihen të shqetësuar për këtë situatë pasi që materialet që hudhen aty i shqetësojnë këta qytetarë për shëndetin e personave që merren me aktivitete fizike në këtë fushë sportive.

Lumi i degraduar në Llaushë

Nga observimi i qytetarëve në Llaushë u pa një skenë shqetësuese në lumin "Klina". Lumi, i cili sipas qytetarëve dikur kishte qenë një atraksion tani duket i pajetë për shkak të ndotjes së madhe nga mbeturinat dhe shkarkimi i ujërave të zeza.

Qytetarët theksojnë se uji tashmë i kontaminuar përbën një rrezik të drejtpërdrejtë për shëndetin e tyre dhe se e konsiderojnë se ekspozimi ndaj tij mund të çojë në sëmundje të ndryshme.