Me qëllim të evidentimit të rasteve të degradimit të mjedisit, qytetarët e Kaçanikut së bashku me përfaqësues të OJQ-së “Gjethi” dhe KDI, gjatë muajit tetor kanë realizuar dy vizita në terren ku kanë identifikuar dy çështje urgjente mjedisore që kanë efekt direkt në ambient dhe në kualitetin e jetës së tyre. Ndotja e kronike e lumit "Nerodime" dhe ndotja e mjedisit që buron nga një fabrikë betoni përbëjnë shqetësimet kryesore për komunitetin.

Shkarkimi i vazhdueshëm i ujërave të zeza në lumin Nerodime

Lumi Nerodime që kalon përmes qytetit të Kaçanikut është nën një kërcënim të madh për shkak të shkarkimit të ujërave të zeza nga qytetet e afërta si Ferizaji, Kaçaniku dhe Hani i Elezit. Qytetarët në deklaratat e tyre kujtojnë një kohë kur lumi "Nerodime" ishte një nga lumenjt më të pastërt, një dëshmi e shëndetit të tij ekologjik të karakterizuar nga prania e gaforreve – krijesa që dihet se banojnë vetëm në ujëra të pastra. Kurse në ditët e sotme, posaçërisht gjatë stinës së verës, me uljen e nivelit të lumit, një kundërmim i padurueshëm përshkon mjedisin, duke e bërë gati të pamundur për banorët të jetojnë aty afër, madje duke detyruar edhe disa nga ata të lëshojnë vendbanimin e tyre. Kjo ndotje nuk është vetëm e dëmshme për ekosistemin lokal, por gjithashtu përbën një rrezik për mjedisin më të gjerë, pasi lumi përfundimisht bifurkohet dhe derdhet në Detin Egje dhe në Detin e Zi.

Rreziku nga pluhuri i çimentos

Për qytetarët e Kaçanikut operimi i fabrikës së çimentos përveç që ka rezultuar në një rritje të niveleve të zhurmës, prodhon sasi tepër të mëdha të pluhurit, duke e bërë sfiduese përditshmërinë e banorëve që jetojnë përreth. Kjo në fakt ka detyruar shumë banorë të lëshojnë vendbanimet e tyre.
Pluhuri që buron nga fabrika e çimentos sipas qytetarëve shtrihet në fusha dhe kopshte, duke i bërë ato të papërpunueshme për kultivim. Edhe ato të mbjellura që kultivohen dëmtohen nga ky pluhur. Kjo ka bërë që edhe hapësirat bujqësore që për gjenerata janë përdorur për kultivim të shndërrohen në djerrina, duke ndikuar në jetesën dhe sigurinë ushqimore. Përveç ndotjes së ajrit dhe tokës, pluhuri përbën rrezik për shëndetin e qytetararëve duke shkaktuar kështu probleme të frymëmarrjes.

Një grup anëtarësh të komunitetit së bashku me Rrjetin e OJQ-ve AVONET gjatë muajit tetor kanë vizituar disa lokacione brenda qytetit për të identifikuar zonat që janë subjekt i degradimit mjedisor. Ndërtimi i nënkalimit që lidh dy anët e qytetit dhe një sërë kompleksesh ndërtimi në Lagjen e Re  konsiderohen që janë ndërtuar pa respektuar kriteret e planifikimit urban, duke cënuar kështu hapësirat e gjelbra dhe duke i kontribuar betonizimit të hapësirave publike.

Problemet e identifikuara kanë ngritur shqetësime në mesin e anëtarëve të komunitetit dhe organizatave të përfshira, duke theksuar nevojën urgjente për planifikim të qëndrueshëm urban dhe përpjekje për ruajtjen e hapësirave të gjelbëra brenda qytetit të Ferizajt. Qytetarët theksuan nevojën që të ndërmerren hapa për zhvillimin e strategjive për rivitalizimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm, për të siguruar një qytet më të “jetueshëm”, më të qëndrueshëm dhe më eko-miqësor.

OJQ Syri i Vizionit, një nga organizatat më aktive dhe më me ndikim në komunën e Pejës, gjatë muajit tetor, mobilizuan anëtarë të komunitetit për të vizituar dy zona që janë subjekt i degradimit mjedisor në komunën e Pejës, në Parkun Kombëtar në Rugovë dhe hapësirën pranë shkollës fillore "Xhevdet Doda" në Pejë.

Parku Kombëtar në Rugovë i rrezikuar nga shpyllëzimi dhe ndotja

Ndalesa e parë e grupit ishte Parku Kombëtar në Rugovë, konkretisht fshati Kuçishtë, i njohur për pasuritë natyrore. Megjithatë, vizita shfaqi një realitet shqetësues pasi sasi të mëdha mbeturinash ishin akumuluar dhe përhapur në malet e kësaj zone, pavarësisht se kjo konsiderohet zonë e mbrojtur në nivel kombëtar.

Anëtarët e komunitetit shprehën shqetësim të thellë për efektet që kjo ndotje ka në ekosistemin e Parkut Kombëtar, e sidomos në zhvillimin e turizmit në këtë zonë. Banorët vendas kërkuan që autoritetet të marrin masa të menjëhershme për të adresuar këtë çështje, duke theksuar nevojën për rregulla më të rrepta dhe praktika të përmirësuara të menaxhimit të mbeturinave brenda parkut.

Uji i kanalizimeve dhe mbeturinat kërcënojnë shëndetin e nxënësve në Pejë

Vizita e dytë e grupit u realizua brenda në qytet, pranë shkollës fillore “Xhevdet Doda” që ka ZZZ nxënës. Rrjedhja e ujërave të zeza në ambient të hapur është një kërcënim serioz për shëndetin e fëmijëve të kësaj shkolle dhe të banorëve që jetojnë përreth. Ndotja shkaktohet si rezultat i  një përroi që gjendet në afërsi,  në të cilin  vazhdimisht derdhen ujërat e zeza të lagjes dhe hudhen mbeturina.

Fëmijët, në baza ditore, ekspozohen ndaj efekteve të dëmshme të rrjedhës së ujërave të zeza, duke shkaktuar frikë për rreziqe të mundshme për shëndetin. Komuniteti bëri thirrje për masa urgjente për sanimin e kanalizimit për të garantuar sigurinë e fëmijëve që ndjekin mësimet në shkollën "Xhevdet Doda".

​

Qendra për Politika dhe Avokim, organizatë joqeveritare që vepron në komunën e Prishtinës, bashkë me dy grupe të komunitetit kanë identifikuar dy lokacione kritike të cilat janë shndërruar në deponi ilegale të mbeturinave. Këto deponi gjinden në lagjen "Kodra e Trimave" dhe në fshatin Shkabaj. Pasojat e këtyre aktiviteteve degraduese po rezultojnë të jenë të mëdha dhe afatgjata, me ndikime të gjera si në mjedis ashtu edhe në shëndetin e përgjithshëm të popullatës aty pranë.

Deponia në "Kodrën e Trimave" gjendet shumë pranë shtëpive të banimit duke vënë shëndetin e banorëve  në rrezik të përditshëm. Ata thonë që  mungesa e rregullimit të kësaj cështje ka lejuar që kjo zonë të krijohet në një vendgrumbullim të mbetjeve kryesisht inerte që vijnë nga kompanitë e ndërtimit të cilat shkarkojnë çdo ditë me tona materiale të tilla. Situata është e njëjtë edhe në fshatit Shkabaj, ku vazhdon hedhja e paligjshme e mbeturinave që ka rezultuar në krijimin e deponisë së egër andaj qytetarët kërkojnë që të ndërrmirren masa të shpejta për t’i ndaluar këtë degradime dhe për t’I rikthyer këto zona në gjendjen e tyre natyrore.

Qëllimi i këtyre vizitave qëndron në nxitjen e ndjenjës së përgjegjësisë midis palëve për të marrë masa proaktive për ruajtjen e mjedisit. Nëpërmjet angazhimit dhe avokimit publik, po synohet që këto nisma do të çojnë në ndryshime pozitive në praktikat e menaxhimit mjedisor dhe do të kontribuojnë në mirëqenien e përgjithshme të këtyre komuniteteve.

Anëtarët  e komunitetit të Rahovecit, së bashku me përfaqësues nga OJQ-të SHL Kosova gjatë muajit tetor organizuan vizita në dy lokacione që janë subjekt i degradimit natyror në këtë komunë.

Ndotja e lumit Dullo pranë shkollës: Një kërcënim për ekosistemin dhe nxënësit

Vendndodhja e parë që u vizitua ishte lumi "Dullo", shtrati i të cilit rrjedh ngjitur me shkollën. Ky lum me vite është degraduar duke u bërë vatër e shkarkimit të ujërave të zeza dhe hudhjes së vazhdueshme të mbeturinave. Kjo ndotje, përveç që bart pasoja të gjera për ekosistemin e lumit, paraqet rreziqe të mundshme për shëndetin dhe mirëqenien e nxënësve që vijojnë mësimet në shkollë. Shkarkimi i ujërave të zeza, dhe hudhja e mbetjeve nga distileritë e verës sjellin kimikate dhe patogjenë të dëmshëm, duke kompremetuar cilësinë e ujit e cila është jetike për jetën e peshqve dhe mikroorganizmave tjerë, duke prishur ekuilibrin e biodiversitetit të lumit. Për nxënësit që ndjekin mësimet në shkollën  aty pranë, ndotja e lumit "Dullo" përfaqëson një kërcënim të drejtpërdrejtë për shëndetin dhe sigurinë e tyre.

Deponia e mbetjeve inerte në hyrje të qytetit: Një shqetësim mjedisor në rritje

Vendndodhja e dytë që përbën shqetësim mjedisor është një vendgrumbullim mbetjesh inerte që ndodhet në hyrje të qytetit të Rahovecit. Qytetarët kanë raportuar se deponia është e mbushur me materiale ndërtimi me përmbajtje kancerogjene. Deponia e mbushur me mbeturina ndërtimore, paraqet një kërcënim të madh shëndetësor për Rahovecin prandaj edhe qytetarët u shprehën të gatshëm që të angazhohen aktivisht në fushatat e avokimit për menaxhimin e duhur të mbeturinave dhe iniciativat për të rritur ndërgjegjësimin për rëndësinë e ruajtjes së mjedisit.